Osnovna škola Lipovac

 

 

KAKO NASTAJE TORNADO?

                    Tornado je zapravo vrsta ciklone. Ona se javlja kad su uvjeti koji uzrojuju obične nepogode izuzetno potencirani. Zrak se naglo podiže uvis, a vjetar puše u suprotnom smjeru oko ovog zračnog stupa koji se diže. Tako nastaje vrtlog, uzak i vrlo jak. Kad se to dogodi centrifugalna sila odbacuje zrak od središta i u njemu nastaje prostor niskog tlaka. Ova jezgra niskog tlaka djeluje kao snažan usisavač te usisava sve predmete preko kojih prelazi  i u tome je golema razorna snaga tornada. On može usisati zidove kuća pa se one ruše kao da su od karata. Druga razorna sila tornada su jaki vjetrovi koji se stvaraju na krajevima vrtloga i dostižu brzinu od 450 km/h, rušeći sve što se nalazi na njegovu putu.

                                                                                                                                                                                                                                          Katarina Dežić, 5.r

 

 

ZAŠTO PADA SNIJEG?

                  Snijeg je vrsta  oborine koje pada ako je temeratura u oblaku vrlo niska. Tada iz njega padaju pahuljice snijega koje se sastoje od zaleđenih kapljica vode- kristalića leda. Snježni kristali nastaju kada se pothlađene kapljice vode smrznu. Nakon toga one će nastaviti rasti- kristalići leda rastu tako da se na njih lijepi vodena para. Dakle, snježna pahulja je nakupina većeg ili manjeg broja snjžnih kristala različitog oblika. Tijekom padanja iz oblaka prema tlu, kristalići se međusobno sudaraju, spajaju, razbijaju, djelomično tope ili spajaju s kišnim kapima pa to sve utječe na konačni oblik snježne pahuljice. Iz tog razloga je snijeg koji pada najčešće nepravilnog oblika. Između kristalića se nalaze praznine ispunjenje zrakom. Kad snijeg padne na tlo, zrak ostaje zarobljeni zmeđu kristala pa se zato čuje zvuk kada gazimo po netaknutom snijegu.  Zvuk ovisi o temperaturi , ali i strukturi snijega. Tada dolazi do loma ledenih kristala kroz koje onda izlazi zrak. Snijeg najčešće pada na temperaturi zraka oko 00C, jer topliji zrak može sadržavati više vlage.                                                                                                                                                                                                Josip Skoko, 5.r

 

KAKO NASTAJE MAGLA?

                  Proces nastanka magle isti je onaj koji omogućava i stvaranje oblaka, tako da je magla u stvari  „ oblak“ u blizini tla. Magla obično nastaje kad hladne zračne struje s visine naiđu na topliju površinu zemlje ili vode. Magle su u jesen vrlo česte jer se zrak iz dana u dan brže hladi nego zemlja i voda. Kako se zemlja noću hladi i zrak što se nalazi neposredno pred njom postaje hladniji. Tamo gdje se hladniji zrak  dodiruje s vlažnim toplijim gornjim zrakom stvara se magla. Kada ne vidimo predmete na udaljenosti manjoj od jednog kilometra govorimo o magli, a kada je vidljivost smanjena na ispod dva kilometra o sumaglici.  Zanimljivo je da zimi , kada je maglovito, možete čuti što govore ljudi koji su jako udaljeni od nas i koje u drugim uvjetima nikako ne biste mogli čuti čak do udaljenosti od pet kilometara. Razlog tomu je drugačije prostiranje zvuka koji u magli putuje u tankom prizemnom sloju zraka.

                                                                                                                                                                                                                                       Andrijana Grgić, 5.r

 

ŠTO JE OKRUGLOLISNA ROSIKA?

                      Okruglolisna rosika je biljka mesožderka. Ime rosika potječe od sitnih prozirnih kapljica što ih biljka izlučuje na listovima, a podsjećaju na rosu. Ugrožena je zbog nestajanja cretnih staništa. To su vlažna staništa kojima nedostaje dušik u tlu. Biljke mesožderke su neobične jer se hrane kukcima. U nedostatku hranjivih tvari nadoknađuju ih iz  bjelančevina  kukaca. Listovi su im preobraženi tako da mogu hvatati kukce.  Okruglolisna rosika ima okrugle listove s mnogo žljezdastih dlačica koje izlučuju ljepljiv slatki sok. Kada plijen sleti na list, list se uvija kako bi ga uhvatio sa što većim broj dlačica. Plijen je zatim usmjeren prema središtu lista gdje su smještene probavne žlijezde koje izlučuju enzime za razgradnju hitinskog oklopa kukca. Biljka zatim usiše sva meka tkiva, a na listu ostane osušen hitinski oklop. Jedan list može razgraditi nekoliko kukaca nakon čega se osuši no količina hranjivih tvari kojima je biljka opskrbljena je dovoljna za rast novih listova. 

                                                                                                                                                                                                                                Dominik Kronovetar, 6.r

 

 

 

ZAŠTO JE NEBO PLAVO?

                           Sunčeva svjetlost do nas dolazi u obliku bijele svjetlosti. To je svjetlost koja sadrži fotone svih valnih duljina; svaka boja ima svoju jedinstvenu valnu duljinu, a bijela boja je kombinacija svih. Kada neki predmet osvijetlimo, on upija gotovo sve boje, a jednu odbija. Ta boja koja se odbila o predmet je boja koju vidimo. Govoreći o podražaju boja, trebali bi ustvari govoriti o isijavanju različitih valnih duljina, budući da osjet crvene, zelene, plave ili bilo koje druge boje prebiva u promatraču.Bijela svjetlost tako dolazi i na Zemlju i putuje kroz atmosferu. Kad različite valne duljine prolaze kroz Zemljinu atmosferu, najveći broj fotona neometano prolazi i stiže na Zemlju. Međutim, neki nemaju tu sreću.Drugim riječima, Kraće valne duljine, u ovom slučaju plava, se apsorbira u molekule plina u atmosferi. Apsorbirano plavo svjetlo zatim zrači u svim smjerovima. Rasprši se po cijelom nebu. U kojem god smjeru gledali, raspršena svjetlost stiže do vas – nebo izgleda plavo.              

                                                                                                                                                                                                                                Ana Marić- Blekić, 5.r

 

ZAŠTO NASTAJU OZONSKE RUPE?

                              Ozonski omotač ili ozonski sloj je dio Zemljne atmosfere koji sadrži relativno visoku koncentraciju ozona, a to je između 10 do 50 km iznad Zemljine površine. Premda je količina ozona u atmosferi relativno mala (maksimalne koncentracije ne prelaze 0,001 %), njegova važnost za život na Zemlji je ogromna. To je filter za ultraljubičasto zračenje sa Sunca, koje ima valnu duljinu manju od 320 nm . Osim ozona ni jedan od preostalih sastojaka atmosfere ne apsorbira UV zračenje u rasponu od 240 do 290 nm. Smanjenje ozona uzrokovano je ispuštanjem u atmosferu kemijskih spojeva - klorfluorougljika, poznatijih kao freoni. Nalazimo ih u hladnjacima ledenicama i klima-uredjajima, ali i u proizvodima kao što su deodoranti, lakovi za kosu, insekticidi i slični proizvodi gdje služe kao potisni plin. Freoni nisu aktivni u donjim slojevima atmosfere pa se izdižu do stratosfere.Njih razlažu Sunčeve zrake i pritom oslobadjaju klor.Taj klor otapa jedan od tri atoma kisika iz ozona i tako nastaje normalan kisik. On može biti koristan u donjim, ali ne i gornjim slojevima atmosfere  jer omogoćava nesmetan prolaz ultraljubičastog zračenja prema površini Zemlje. Izloženost UV zračenju može uzrokovati kožna oboljenja, osobito rak, očnu mrenu koja izaziva sljepilo i mnoge druge bolesti. Previše UV zraka oštećuje biljke, pa i jestive kulture,a pojačana izloženost oštećuje fitoplankton i zooplankton.

                                                                                                                                                                                                        Kristina Martinković, 5. r

 

 

ZAŠTO NOJEVI STAVLJAJU GLAVU U PIJESAK?

                       Jedna od veoma popularnih legendi je da noj skriva glavu u pijesak za vrijeme opasnosti. Ta je tvrdnja netočna, a jedna od potvrda je što takvo ponašanje ne ide u prilog prirodnoj selekciji. Na taj bi način vrsta bila još ranjivija. Slika preplašenog noja je plod optičke iluzije. Nojevi drže glavu nagnutu prema tlu da bi je odmorli i da bi progutali zrna pijeska radi poboljšanja probave. Utisak glave zabijene u pijesak može biti uzrok refleksije sunca na terenu.    

                                                                                                                                                                                                                                       Antunka Dežić, 6.r.

 

KAKO VULKANI ERUPTIRAJU?

                 Vulkan je mjesto u Zemljinoj kori kroz  koju u obliku lave prodire magma. Ona se stvorila kada je iz dubina provalila užarena masa koja se naziva lavom. Kada se ohladi , lava se stvrdne i nagomila u obliku brda koje zovemo vulkanski vrat. Pod slojem stijena koje tvore Zemljinu koru nalaze se slojevi magme, tj. materijala koji se zbog velike topline u tekućem stanju. Veliki tlak koji djeluje na vanjsku koru- površinu na kojoj živimo- uvjetuje da ona ponekad popusti i tada tekuća magmatska masa provali kroz krater (otvor vulkana) i razlije se. Vulkane dijelimo na aktivne i neaktivne. Aktivni vulkani su vulkani koji eruptiraju, a ne aktivni koji ne eruptiraju. Aktivnost vulkana ovisi o tektonskoj aktivnosti u njegooj blizini. U vulkanima koji nisu aktivni, opskrba magmom nije dovoljna da prouzroči  eksploziju, pa se formiraju kristali koji tonu kroz magmusve do dna, gdje onda oslobađaju mjehuriće plina.

                                                                                                                                                                                                                                    Mihaela Češljar , 6.r.

 

 

  KAKO NASTAJE  TSUNAMI?

                        Tsunamiji su divovski valovi koji nastaju uslijed poremećaja u Zemljinoj kori, kao što su podmorski potresi, podmorske erupcije vulkana, ali i odrona velikih dijelova kopna u more. Najčešći uzrok nastanka tsunami valova je naglo izdizanje ili spuštanje oceanskog dna.Za razliku od "običnih" morskih valova, tsunamiji obuhvaćaju cijelu masu morske vode od dna do površine mora i šire se iz epicentra potresa na sve strane u koncentričnim krugovima.    Zbog velike aktivnosti tektonskih ploča i čestih potresa, tsunamiji najčešće nastaju u Tihom oceanu. Riječ tsunami na japanskom jeziku znači "lučki val". Nije slučajnost da je ova riječ preuzeta iz japanskog govornog područja. Naime, najčešće od tsunamija stradavaju upravo japanski otoci. Statistički gledano, tsunami valovi viši od 7,5 metara napadaju svakih 35 godina japansku obalu. Medjutim, tsunamiji nastaju i u drugim oceanima i morima.

                                                                                                                                                                                                                                     Josip Marković, 6. r

 

ZAŠTO LIŠĆE MIJENJA BOJU?

                   Prije nego što lišće otpadne, u drugoj polovici jeseni, dolazi do promjene boje lišća u žutu, narančastu, crvenu.lišće jasena i topole postaje žuto,a aod javora narančasto i crveno. Sve počinje ljeti , kada su listovi zeleni zahvaljujući klorofilu. Taj spoj preuzima točno potreban spektar boja iz sunčeve svijetlosti za pružanje energije procesu poznatom kao fotosinteza.  U jesen dani postaju kraći pa lišće   prestaje proizvoditi klorofil i tako dolazi do promjene boje. Zeleni listovi su zapravo žuti ali se žuti pigmenti ne vide iako su prisutni u listu, sakriveni „iza zelene“ boje. Kad se klorofil počne raspadati, žuti pigmenti postaju vidljivi.Žuta boja lišća potječe od pigmenata nazvanih karotinoidi. To su isti oni pigmenti koji mrkve čine narančastima, a jesenje lišće jasena zlatno žutima. Za crveno lišće zaslužan je jedan drugi pigment – antocijanin koji čini jagode crvenima, a kupine tamnoljubičastima te jesenje lišće javora u svim nijansama crvene. Antocijanin, za razliku od karotinoida, lišće ne stvara tijekom ljeta, već samo u jesen.

                                                                                                                                                                                                 Katarina Dežić, 5.r.

 

ZAŠTO ŽIRAFA IMA DUGAČAK VRAT?

                  Žirafa je največa živuća životinja na Zemlji. Živi u Afričkim savanama i zaštićena je vrsta. Mužjaci dosegnu visinu do 5 metara, a ženke su u pravilu nešto niže.  Vrat žirafe je iznimno dug iako ima sam sedam vratnih kralježaka kao i većina drugih sisavaca, no kod žirafe su oni vrlo izduženi. Možemo reći da žirafa ima dugačak vrat kako bi se mogla hraniti lišćem koje se nalazi u krošnji drveća. Ovo je potpuno pogrešan odgovor. Žirafa nema dugačak vrat kako bi ispunila ovaj cilj. Ona ima dugačak vrat jer su žirafe sa dugim vratovima u prošlosti imale veće šanske da prežive i stvore potomstvo za razliku od onih s kraćim vratom, pa su tako na svoje potomke prenosile i svoje gene koji su bili odgovorni za dužinu vratova.

                                                                                                                                                                                                     Hrvoje Krstić, 6.r.

 

ZAŠTO VUKOVI ZAVIJAJU?

        Vukovima zavijanje služi da upozore druge čopore da se drže podalje od njihova terirorija. Svaki vuk zavija drugačije. To znači da oni mogu prepoznati jedni druge i u najtamnijim noćima. Alfa mužjaci i veći vukovi proizvode dublje tonove, dok niže rangirani vukovi u čoporu proizvode više tonove. Po dubini tona zavijanja može se odrediti i agresivnost čopora. Ako alfa mužjak zavija jako dubokim tonovima, to znači da je on sam, a samim time i čopor, postao izuzetno agresivan.

                                                                                                       Vlatka Vrabac, 5. r

 

ZAŠTO SUNCE GRIJE?

                 Sunce se sastoji od plinova, većinom vodika i helija. Temperatura Sunca iznosi otprilike 5 506 stupnjeva Celzijeva, što Suncu daje bijelu boju, ali zbog atmosferskog raspršivanja svijetla često tu bijelu boju vidimo kao žutu. Sunce je nama najbliža zvijezda te neposredan izvor energije.temperatura središta Sunca doseže do 15 milijuna stupnjeva Celzijevih. Radi se o fuziji, kod koje spajanjem vodikovih atoma nastaje helij, uz oslobađanje velike količine energije. Svake sekunde na ovaj način u helij prelazi oko 600 milijuna tona vodika, pri čemu se masa od nekih 4 milijuna tona vodika pretvori u energiju. Ova se energija u vidu svjetlosti i topline širi u svemir pa tako jedan njezin mali dio dolazi i do Zemlje. Nuklearna fuzija odvija se na Suncu već oko 5 milijardi godina, kolika je njegova procijenjena starost, a prema raspoloživim zalihama vodika može se izračunati da će se nastaviti još otprilike 5 milijardi godina.                                                  

                                                                                                                                                                    Lea Vuić, 5.r

 

ŠTO JE VELEBITSKA DEGENIJA?

         Izuzetno rijetka, endemska biljka, koja se pojavljuje na velebitskim planinskim točilima, ali i u pukotinama stijena. Dosad je pronađena samo na tri mjesta. Dva su na južnom Velebitu- Krug i Kuka plana ili Pavelić plana nad Šugarskom dulibom. Treće je nalazište na srednjem Velebitu- obronak Solin, kod Budakova brda. To su prirodna nalazišta, odakle je presađena i na neka druga mjesta poput Meterološke postaje Zavižan. Velebitska degenija je nježna i skromna biljka, niska trajnica. Stabljika joj je visoka do 10 cm. Listovi su uski, kopljasti, ušiljena vrha, skupljeni u rozete i srebrnasto bijeli. Cvat je gronja. Cvjeta u mjesecu svibnju i lipnju. Ima lijepe žute cvjetove. Plodovi su sivkasti. Korijen je dug, uvlači se u pukotine stijena i pod kamenje točila. Uzgajana u kulturi, nakrškoj kamenjari, nije dugoživuća i stalno se mora obnavljati. Ime je dobila po mađarskom prirodoslovcu Árpádu von Degenu koji je otkrio degeniju 17. srpnja 1907.. Velebitska degenija, hrvatski je simbol, nalazi se na kovanici od 50 lipa hrvatske nacionalne valute kao grafičko rješenje naličja kovanice. Na popisu je zaštićenih biljnih vrsta. Zaštitni je znak izuzetno bogate velebitske flore. Na Dan planeta Zemlje, 22. travnja, dodijeljuje se novinarska nagrada "Velebitska degenija" za najbolji autorski rad o zaštiti okoliša objavljen u protekloj godini u bilo kojem od medija to jest u tisku, na televiziji ili radiju.

                                                                                                                                                                                Dominik Kronovetar, 6. r

 

ZAŠTO U JESEN PADA LIŠĆE SA DRVETA?

               U jesen kada je Sunčeva svijetlost sve slabija lišće počinje opadati s grana. Na lisnoj peteljci stvara se tvrdi, drvenasti sloj tkiva. Lišće počinje mijenjati boju u žučkastu i crvenkastu jer voda teško dopire do lista te tako list vene. Otpadanjem lišća tj. odbacivanjem listova drveće se štiti od oštećenja koja bi nastala zbog niskih temperatura tijekom zime. Nova istraživanja tumače da biljaka odbacuje lišće jer se tako riješava štetnih tvari koje se pri kraju životnog vijeka lišća  intenzivno nakupljaju u njemu.

                                                                                                                                                                Kristina Martinković, 5. r

 

ZAŠTO JE ZEBRA CRNO- BIJELE BOJE?

          Ranije se mislilo da su zebre evolucijom poprimile crne pruge kako bi zbunile grabežljivce koje ih žele pojesti. Današnja istraživanja dokazala su da se pruge pojavljuju na životinjama koje žive u prostorima za koje su karakteristični rojevi muha, odnosno kao što su ravnice Afrike. Potvrđenoje da muhe mnogo rijeđe slijeću na prugaste površine nego na one na kojima postoji dominanna boja, te se zebre tako brane od dosadnih muha.

                                                                                                 Andrijana Grgić, 5.r

 

ZAŠTO KAKTUSI IMAJU BODLJE?

            Najupečatljivija značajka kaktusa su njegove bodlje  odnosno trnje. Trn je modificirani organ-u slučaju kaktusa je modificirani trn. Trnje služi za obranu od biljoždera, stvara hlad, smanjuje gubitak vode koji nastaje isparavanjem te štiti od jakog Sunčevog zračenja. Postoje kaktusi s većim trnjem koje na sebi sadrži mikrobodlje koje rastu u suprotnom mjeru od rasta trna. Uloga takvog trnja je da se zabodu u kožu ili krzno životinje i pritom se mladi članci biljke odvajaju od matične biljke te životinja može odnjeti biljku daleko gdje će se zakorijeniti i izrasti u novu biljku.

                                                                                                                                                    Mihaela Češljar, 6. r

 

ZAŠTO NASTAJU POTRESI?

             Zemljina kora niije nepokretna. Ispod nje vlada velika toplina i vri velika masa užarenog stijenja. Kada se ta masa pomakne, naglo se pomiče i Zemljina kora. To je potres. Najčešće su povezani s radom vulkana i najviše ih je tamo gdje su aktivni vulkani. Gibanja Zemljine kore uzrokuju pucanje, slijeganje i podizanje tla. Najčešći potresi su u Kini, Japanu i Južnoj Americi. To područje se još naziva i Pacifički vatreni prsten.

                                                                                              Snežana Pavković, 6.r

 

ZAŠTO KORNJAČA IMA OKLOP?

           Kornjača ima oklop koji mi često zovemo njenom kućicom, ali pogrešno je reći ona taj oklop nosi. Kornjača provodi život u oklopu tj. u vlastitoj kući. Ako zaprijeti opasnost, kornjača za čas uvuče glavu, noge i rep u oklop, pa je sigurna. Kornjačina koža je zadebljana i prekrivena ljuskama, koje s vremenom postanu čvrste i tvrde. Meki kornjačini organi nalaze se u šupljini oklopa. Otuda razlika između puževe i kornjačine kuće. Puž zaista nosi svoju kuću na leđima, dok je kornjači "kuća" sastavni dio organizma. Kornjača živi u unutrašnjost svojeg oklopa, koji raste zajedno sa njom.
Znači,oklop je najvidljivija i najočitija morfološka karakteristika kornjača koja štiti tijelo te je sačinjena od koštanog tkiva (koštane ploče) te povrh njega rožnatog sloja koji može biti u obliku kože ili ga češće čine rožnate ploče. Koštani oklop čini karapaks s gornje (leđne ili dorzalne) strane i plastron s donje (trbušne ili ventralne) strane. Tipični oklop ima u prosjeku oko 50 ploča koštanog tkiva spojenih suturama dok plastron sačinjava 11 koštanih ploča.

                                                                                                    Antunka Dežić, 6. r

 

KAKO HOBOTNICA LOVI PLIJEN?

           Kao većina podvodnih lovaca izlazi i hobotnica iz svojeg skrovišta tek kad se smrači te odlazi u potragu za hranom. Njezina omiljena hrana su rakovi, rakovice i školjkaši. Iako je hobotnica odličan plivač, najčešće svoj plijen lovi primjenjujući lukavstvo. Može mijenjati boju tijela i tako se prilagoditi okolini. Ležeći maskirana na morskom dnu promatrat će okolinu i jurnuti na neopreznog "prolaznika" te ga omamiti svojim nervnim otrovom. Njezini dugi i snažni krakovi rastezljivi su i opremljeni s dva reda prianjalki, kojima hobotnica može čvrsto držati i sklizak plijen. Ako je njezina žrtva neki mekušac s tvrdom ljušturom, hobotnica će razbiti ljušturu svojim "papagajskim kljunom" tj. čeljustima sličnim kljunu. Kad želi uloviti neki mnogo opasniji plijen, kao što je naprimjer hlap, služi se lukavijom metodom. Najprije u vodu ispusti oblak crnila i tako smanji vidljivost, a zatom se kroz taj oblak oprezno približi hlapu i zgrabi ga sa stražnje strane kako ovaj ne bi mogao upotrijebiti svoja kliješta za obranu.

                                                                                                                                                                 Anamarija Bebić, 6. r

 

ZAŠTO LJUDI  IMAJU POTREBU DA PIJU VODU?

               Ljudsko tijelo sastoji se od oko 70% vode, ( 90% krvi i 85% mozga je voda, čak i kosti sadrže 30% vode). Voda je glavni pokretač izmjene tvari u organizmu koja se obavlja kolanjem krvi od srca do pluća i bubrega.Bez vode čovjek ne može izdržati duže od 4 dana. Dovoljna količina vode znači i normalnu gustoću krvi, normalni krvni tlak, normalni dotok kisika do mozga, mišića i ostalih organa. Smanjenjem količine vode u organizmu smanjuje se i izlučivanje otpadnih tvari iz tijela. Jednako tako, organizmu su potrebni i elektroliti prisutni u tjelesnim tekućinama i stanicama. Gubitkom veće količine vode i elektrolita iz tijela dolazi do dehidracije organizma.Nažalost, mehanizam za žeđ ne govori nam na vrijeme da trebamo nadoknaditi tekućinu. Osjećaj žeđi označava početak dehidracije pa su ljudi koji obično piju malo tekućine izloženi dugotrajnom riziku od bolesti bubrega, poremećaja mentalnih funkcija, probavnog sustava i čak problema sa srcem. Intenzivna žeđ je znak da je dehidracija već uzela maha!

                                                                                                     Mato Marušić, 6. r

 

 ZAŠTO JE MORE PLAVE BOJE?

             Zašto je more plave boje? Zbog odsjaja neba u vodi? Ma ne... Tajna plave boje leži u – prelamanju svjetlosti. Čista voda po svojem je fizičkom i kemijskom sastavu „posložena" tako da reflektira samo plavu boju. I zato nam se voda, zapravo prozirna kakva jest – čini plavom. I, što je ona dublja, to je nijansa plave boje tamnija. Zašto – pa baš zbog prelamanja svjetlosti. I zbog – „sadržaja" mora. Primjerice, bliže obali voda je svijetlija zato što 90% svjetlosti prodire kroz vodu i osvjetljava njen "sadržaj" tj. pijesak, koralje, ribe, mikroorganizme itd. To su već objekti koji gutaju određene boje svjetlosti i reflektiraju neke druge. U morskim dubinama tih je sadržaja – u odnosu na količinu vode, dakako – bitno manje, zbog čega je i more „čišće", tj. tamnije. A crveno more je zapravo tamnoplavo. Svoje je ime dobilo zbog povremenog mijenjanja njene reflekcije crvene boje. Uzrok tome je veliki broj algi s crvenim pigmentima, neotrovnih algi. A, kad bi more doista postalo crveno, to bi bio problem. Značilo bi to naime preveliku količinu otrovnih crvenih algi, koje izazivaju alergije kod čovjeka. Dakle, sve dok nam se more čini plavo – dobro je!

                                                                                                                                                                                   Hrvoje Žurić, 6. r

 

KAKO NASTAJE OBLAK?

              Topli zrak pun vlage diže se u vis. Na određenoj visini, taj topli zrak se hladi. Što se topli zrak više hladi, vodena para se pretvara u kapljice vode ili kristaliće leda koji se "drže" zajedno, čineći oblak! Oblaci su, dakle, nakupine kapljica vode i/ili čestica leda u atmosferi. Te kapljice vode ili čestice leda su tako sitne da mogu lebdjeti zrakom.                                             

                                                                                                                                                                                                 Bruno Vuić, 5. r

 

ZAŠTO U ŠKOLJCI „ŠUMI MORE“ ?

            Možda ste se pitali da li je istina ili samo jedna lijepa priča za djecu? Odgovor bi vas mogao iznenaditi jer istina je , zapravo, negdje na sredini...kad morsku školjku držite blizu uha možete čuti suptilan šum valova kako udaraju o udaljenu obalu ili plažu, kao da su zvuci nekadašnjeg okoliša te same školjkezarobljeni u njoj. Međutim, koliko god zanimljiva ta ideja bila, radi se samo o svojevrsnoj zvučnoj metafori. Kada primaknete školjuku uhu naravno da ne čujete zvuk oceana. Neki kažu da kada stavite školjku na uhu čujete kako krv kola vašim tijelom. Ali to nije  sasvim istinito. Naime, da je to tako, onda bi zvuk bio drugačiji nakon nekog napora, naprimjer trčanja, kada krv teče brže. Ali to nije slučaj. Druga popularna teorija je ona po kojoj „ zvuk mora“ stvara protok zraka zbog specifičnog oblika školjke, ali ta je teorij pala u vodu jednim eksperimentom u zvučno izoliranoj sobi. Tamo je i daljebilo zraka,ali zvuka iz školjke niije bilo. Što je dakle u pitanju? Na kraju se otkrilo da je najvjerojatniije objašnjenje rezonanca okolne buke iz prostora preko školjke, koju školjka izmijeni zahvaljujući pametnoj fizici. Isti ili sličan efekt, naravno, možete postići i ako na uho stavite npr. čašu, ili samo nečiju ruku. Da bi taj fenomen bliže pojasnili evo još jedno primjera rezonatora. Kada snažno puhnete kroz napučene usne preko otvora prazne boce, čut ćeteglazbenu notu. Zvuk odjekuje u boci. Vi i ja bi to mogli nazvati“ boca“ , ali fizikalni akustičar bi to nazvao „ rezonantnom šupljinom“. Znači boca je odličan reflektor zvuka. Također ima nepravilan oblik kao i školjka pa če rezonirati na mnogim frekvencijama.Ipak, bez obzira na to, nama je drago da gotovo svaka školjka može „proizvesti“ smirujući zvuk koji podsjeća na more i valove.

                                                                                                                                                 Josip Skoko, 5. r

 

 

ZAŠTO GUŠTERIMA OTPADA REP?

           Mnoge vrste zidnih guštera mogu se naći diljem Sjeverne i Južne Amerike, Europe, Azije  i Australije. Dosad je otkriveno oko 25.000 vrsta zidnih guštera diljem svijeta, a gotovo svi imaju sposobnost odvajanja dijelova repa. To zbunjuje predatore i ostale životinje i pomaže gušteru da pobjegne tijekom napada. ep guštera sastoji se od kostiju, a zadnji dio repa vrlo je slabo spojen na ostatak tijela pa se lako može odvojiti. Odvojeni rep može se micati, a to zbunjuje i plaši predatore. Odvojeni dio repa pomiče se s jedne strane na drugu i daje priliku gušteru da pobjegne. Rep guštera ponovno naraste u roku od nekoliko tjedana, no riječ je o samo jednom dijelu repa. Taj novi dio repa bit će drugačije boje od ostatka tijela.
                                                                                                                                                                                     Anamarija Bebić, 6.r
 

 

KAKO NASTAJU BRDA?

             Brdo ili grič je zemljišni  oblik i uzvisina koja se formira u odnosu na ostatak nižeg terena. Brdo je uzvisina do 500 metara.Obično je prilično okruglog oblika i prekriveno biljkama. Brdo je manje od planine, ali obično veće od stijene. Uobičajno je da im je visina manja od širine.. Brdo može biti dio planine u podnožju. Ako se brda javljaju skupno, onda to zemljište nazivamo pobrđe.

Brda mogu nastati na slijedeće načine:

erozijom
kretanjem ledenjaka
zemljotresom i drugim geološkim aktivnostima
vulkanizmom
udarom asteroida ili vulkanskog materijala
djelovanjem vjetra- ili vegetacije (kao primjerice pješčana dina)
djelovanjem živih bića (mravi, termiti)
ljudskim radom, kao primjerice: smetlišta i naselja, koja su tijekom tisuće godina sagrađena na ostacima starih naseobina.

                                                                                                                                                                                            Josip Skoko, 5.r

 

ŠTO JE GOD?

        God ili godišnji prsten je naziv za prirast drva u debljinu kod višegodišnjih golosjemenjača i drvenastih dvosupnica. Godovi se na poprečnom presjeku drva vide kao koncentrični prstenovi.Godovi nastaju tako da se djelovanjem embrionalnih stanica na vršku razvija novo tkivo, iz koga procesom diferencijacije nastaju osnovno tkivo, žile i kožno tkivo mladog drveta. U rano proljeće nastaju veliki elementi (stanice). Tokom ljeta počinju se razvijati sve manji i manji elementi, da bi krajem ljeta i početkom jeseni diobe nestale. Zbog toga se na poprečnom presjeku drva vidi jasna granica između drva starijeg i drva mlađeg goda. Godovi također služe za datiranje određenih godina, a ta se metoda naziva dendrokronologija.

                                                                                                                                                                                     Snežana Pavković, 6.r 

 

                         ZAŠTO SOVE OKREĆU GLAVU?

             Sove imaju krupne, izbuljene i okrugle oči na prednjoj strani glave koje im omogućavaju da dobro procjene udaljenost i brzinu plijena. Imaju 100 puta bolji vid od čovjeka. Oči sova su nepokretne, kao i u većine ptica, te moraju okretati glavu da bi preusmjerile pogled. Glavu mogu okrenuti i do 180°, dok se za neke tvrdi da mogu i do 270°.Sove mogu gledati na jako velikim udaljenostima, posebno noću. S druge strane, ne mogu vidjeti ništa što je bliže od desetak centimetara .

                                                                                                                                                                                               Mihaela Češljar, 6.r

 

KAKO SE BILJKE RAZNMNOŽAVAJU?

        Razmnožavanje biljaka je prirodni put koji služi tome da bi se biljni svijet umnožio. Postoje dva načina razmnožavanja i to: generativni i vegetativni.Kod generativni način je i spolni način razmnožavanja gdje se spajaju dvije stanice od dvaju roditelja i nastaje nova biljka koja posjeduje osobine i jednog i drugog roditelja koje se međusobno razlikuju. Najčešće se biljke razmnožavaju na taj način putem sjemena.Dok kod vegetativnog ili nespolnog načina, razvija se identična biljka kao i matična biljka od koje je nastala. Vegetativno razmnožavanje se dobiva sa reznicama, lukovicama, podjelom, položnicama i povaljenicama. 

                                                                                                                                                                                              Antunka Dežić, 6.r

 

 ŠTO JE STABLO?

          Stablo ili drvo u botanici je svaka višegodišnja biljka, koja se sastoji iz korijena, vidljivog drvenog debla i krošnje koju čine grane i lišće (iglice). Dijele se na vazdazeleno i listopadno drveće. Minimalna visina koja razlikuje stablo od grma obično je od 3 m do 6 m. Biljke koje ne ispunjavaju navedene uvjete obično se svrstava u grmlje. U usporedbi s većinom drugih biljaka, stabla su dugovječnija, neka žive i nekoliko tisuća godina, a mogu narasti do 115 m visine. Stabla su važan dio prirodnog krajolika, radi proizvodnje kisika, smanjenja količine ugljikovog dioksida u atmosferi, služe kao izvorhrane, zaštite, rekreacije, sprečavanja erozije, i sl.Javljaju se u mnogo različitih redova i porodica biljaka. Stabla rastu na prostorima, gdje ima dovoljno svjetlosti, topline i vode. U Hrvatskoj šume čine 35% kopnene površine države. Početak i kraj vegetacijskog razdoblja razlikuje se ovisno o vrsti drveća, duljini dana i noći, dostupnosti vode i sl. Rast kontroliraju biljni hormoni (fitohormoni). Stabla su u mogućnosti prilagoditi se promjenjivim uvjetima u prirodi. U vrijeme mirovanja, drveće smanjuje svoju aktivnost na najmanju mjeru. Na početku vegetacijskog razdoblja, otvaraju se pupovi i započinje daljnji rast i razvoj.

                                                                                                                                                                                          Kristina Martinković, 5.r

 

ZAŠTO MJESEC SJAJI?

            Mjesec je Zemljin prirodni satelit. To znači da on kruži oko Zemlje isto onako kao što Zemlja kruži oko Sunca. Mjesec je, poslije Sunca, najveći objekat u Svemiru koji se vidi golim okom. Oko tri puta je manji od Zemlje .Mjesec nema atmosferu. Također nema ni vode na površini. Danju je tu jako vruće, dok je noću jako hladno Mjesec ima i mnoge kratere na površini.Mjesecu treba oko 27 dana da jedanput obiđe Zemlju. Zbog toga mi uvijek vidimo samo jednu stranu mjesečeve površine gledajući sa Zemlje. Tu stranu zovemo bliža strana (ili svjetla strana) Mjeseca. Suprotna strana se zove dalja strana (ili tamna strana) Mjeseca. Površina Mjeseca je pokrivena kamenjem i prašinom. Njegov vanjski omotač se zove kora. Kora je debela od 70 do 100 kilometara. Sunce i sve ostale zvijezde svijetle zbog vlastitog izvora zračenja, dok Mjesec vidimo jer se Sunčeva svjetlost reflektira og njegove površine. Dakle, Sunce obasjava Mjesec i dio te svjetlosti odbija se natrag u Svemir, odnosno prema nama. Isti taj efekt omogućije nam da vidimo i planete, asteroide te ostale objekte Sunčevog sustava. Moć reflektiranja svjetlosti objekta koji nije izvor zračenja, odnosno omjer primljene i odbijene svjetlosti, nazivamo albedo. Zemljin albedo iznosi 36 posto .

                                                                                                                                                                                        Dominik Kronovetar, 6.r

 

ZAŠTO ZVIJEZDE SVIJETLE?

          Zvijezde su velike plinovite kugle, koje zrače vlastitom svjetlošću. Zvijezde emitiraju svjetlost zbog svoje vrlo visoke temperature, koja je posljedica procesa kojim zvijezde dobivaju svoju energiju. Bilo koje tijelo visoke temperature će emitirati svjetlost. I Sunce je zvijezda!
                                                                                                                                                                                             Katarina Dežić, 5.r.

 

ZAŠTO JE TRAVA ZELENA?

      Trava je zelena jer sadrži klorofil koji je zelene boje.Klorofil je proizvod sunčeve svjetlosti i prava mala tvornica hrane bez koje ne bi bilo života na Zemlji.U vlati trave ima i drugih boja, ali se ne vide zbog klorofila kojega ima više od 2/3, pa zato prevladava zelena boja. U jesen, taj klorofil prelazi u stabiljku biljke. Tada nestaje klorofila u listovima pa postaju vidljive i druge boje. Tako trava može biti i smeđa i crvenkasta, ovisno koliko pigmenata određene boje ima u listu.

                                                                                                                                                                                                   Lea Vuić, 5.r

 

KAKO NASTAJU SNOVI ?

                Snovi su nizovi slika, ideja, emocija i doživljaja koji se javljaju u našoj svijesti, a bez naše volje. Snovi se javljaju u određenim fazama spavanja. Njihovo značenje i svrha nisu do kraja razjašnjeni iako su već dugo popularna tema u mnogim oblastima – počevši od filozofije, religije, psihologije, medicine pa sve do otkrića REM faze (Rapid Eye Movement tj faza), što je dakle faza spavanja u kojoj se javljaju snovi. Oneirologija je specifična grana koja izučava samo snove. novi nastaju u REM fazi spavanja. U ovoj fazi je mozak toliko aktivan da nam se čini kao da smo budni, a i laici bi ovu fazu mogli lako prepoznati i to po stalnom pomjeranju očnih jabučica spavača. Naravno, snovi se mogu javiti i tokom drugih faza spavanja, ali takvi snovi su manje upečatljivi i obično se potpuno zaboravljaju. Ljudi su od pamtivijeka ispitivali značenje snova, a prvi nađeni zapisi tumačenja snova stari su preko 7000 godina! Prvi potiču iz Mezopotamije, jedne od najranijih poznatih civilizacija na svijetu. Tada se svijet snova smatrao produžetkom realnosti. U antičko doba, stari Grci i Rimljani tumačili su snove kroz prizmu religije i vjerovanja da su snovi poruke od bogova ili podzemnog svijeta mrtvih. Ljudi su se tada oslanjali na snove kada su tražili rješenje ili kada su trebali donijeti neke odluke u životu. Takođe se vjerovalo da su snovi predskazanja ili bar upozorenja na stvari koje će se desiti u bliskoj ili daljoj budućnosti. Vremenom, ljudi su uočili i psihološku stranu snova: a) snovi su reakcija na procese našeg nervnog sistema dok spavamo, ili su b) odraz našeg podsvjesnog života. Trebamo biti svjesni da se i danas neki ljudi još uvijek čvrsto drže za neka od ovih tumačenja.

                                                                                                                                                                                                Bruno Vuić, 5.r

 

KAKO SU GRAĐENE ŽIRAFE?

             Mužjaci dosegnu visinu i do 5,50 m, a težinu do 900 kilograma, dok im je visina u ramenima između 2,0 i 3,5 m. Ženke su u pravilu nešto niže i lakše. Vrat žirafa je iznimno dug iako ima samo 7 vratnih kralježaka kao i većina drugih sisavaca, no kod žirafe su oni vrlo izduženi. Taj dugi vrat je poseban izazov za krvotok životinje, jer mozak im mora biti pouzdano snabdijevan s dovoljnom količinom krvi. Zbog toga je srce žirafe izuzetno snažno. Teži oko 12 kilograma, a u jednoj minuti može "prepumpati" do 60 litara krvi i održava krvni pritisak tri puta viši od čovjekovog. Jezik im je također iznimno ljepljiv i dug i, i do 45 cm, mišićav i prekriven gustom pljuvačkom. Kada jede, životinja ga uvija oko lišća i granja i povlači ga nadole. Koristi ga i za vlaženje i čišćenje očiju. bog svog izuzetno dugog vrata (2 - 2.5m) žirafa mora raširiti prednje noge da bi mogla dohvatiti zemlju. Vrat žirafe nosi gotovo polovinu njene visine što joj omogućava da dohvati lišće. Hrani se lišćem, grančicama, a ponekad i mladim ptićima iz gnezda. Na ishranu dnevno potroši 16 do 20 sati. Odrasle jedinke pojedu i do 35 kg biljne hrane dnevno. Vodu pije kad je dostupna, a u nestašici vode može izdržati i do tri nedelje. Žirafa najviše vremena provodi stojeći, spava ležeći. Žirafa spava jako malo u odnosu na ljude. Prosječno spava oko 2 sata na dan i to uglavnom noću. Žirafa spava nekoliko puta tokom dana (noći) u intervalima od 5 do 30 minuta.
Žirafe koje leže lak su plijen za lavove jer se teško ustaju, stoga žirafe često spavaju stojeći. Samo u REM fazi (rapid eye movement) moraju leći kako se ne bi srušile. Žirafe su brzi trkači, mogu postići brzinu od 55 km/h. Dugačke noge mogu nositi žirafe samo na tvrdoj podlozi pa zato izbjegavaju močvarna područja, dok im rijeke predstavljaju nepremostivu prepreku.

                                                                                                                                                                                       Margareta Plivelić, 5.r

 

ZAŠTO DUPINI ISKAČU IZ MORA?

             Dupini su vrlo brzi plivači, dostižu brzinu od 80 do 90 kilometara na sat. Njihovo vitko tijelo sa četiri peraje omogućuje im da brzo plivaju i ljupko iskaču iz vode izvodeći uz to i prave akrobacije. Također, to im pomaže da imaju bolji poglede na udaljene stvari, posebno u potrazi za hranom  jer prate gdje se okupljaju galebovi. Znanstvenici smatraju da dupini iskaču iz vode tijekom svog putovanja jer na taj način troše manje energije nego kad plivaju kroz vodu. Iskakanjem iz vode dupini se čiste i oslobađaju od različitih parazita koje nakupljaju na sebe. Dubini su poznati po tome, da se približavaju brodovima i jašu na valovima iza ili ispred njih. Akrobacije koje izvode služe im kao tjelesni kontakt i sredstvo sporazumijevanja sa drugim dupinima. Ljudi često smatraju da su dupini uvijek dobre volje, sretni i dobro raspoloženi, a glavni razlog tome je izraz njihova lica koji daje dojam kao da se dupini uvijek smiju.

                                                                                                                                                                                                  Hrvoje Krstić, 6.r